Wageningen, The Netherlands
June 22, 2024

A century ago, there were many more varieties in Dutch agricultural and horticultural sectors than there are today. The Centre for Genetic Resources, the Netherlands (CGN) at Wageningen University & Research is trying to rediscover and preserve ‘lost’ heritage varieties. Through a public action, the CGN hopes to add the last dozens of varieties missing from the list - five of which are ‘most wanted’ - to the collection. “Perhaps someone somewhere still has some seeds of old vegetable varieties in the attic."

Heritage varieties are varieties of crops that were developed and used until about the 1950s, says Robbert van Treuren, researcher on crop genetic resources. "Due to the expansion in agriculture, these varieties have been discarded due to poor yields or limited nutritional value, for example, and have thus fallen into oblivion. But these varieties are part of our biocultural heritage and may possess traits that are useful in today's breeding. Our list includes 350 heritage varieties. We share the stories thereof on our website. The CGN has seed samples of most heritage varieties. These are also available. But material from about 50 varieties is missing. Including the 5 most wanted."

5 most wanted heritage varieties

1. Lange Holkruin: This parsnip variety has a large, fleshy white root with a sunken crown. Also known in the Netherlands by the name ‘Utrechtsche Platkop’.
2. Wassenaar Selection: Yellow-fleshed cabbage turnip with purple or bronze coloured head and a thin stem. Has a round to oval shape.
3. Kennemerland: Grown under flat glass, this Cantaloupe melon was created from a cross with Karbonkel.
4. Dikke Leidsche Winter: The hardiest leek from the last century, featuring blue-green and broad leaves with late maturity.
5. Delftsche Groene Kortpoot: This small cauliflower can be harvested early. The cabbage is bright yellow in colour, growing on a short stalk.

From left to right: Lange Holkruin, Wassenaar Selection, Kennemerland, Dikke Leidsche Winter, Delftsche Groene Kortpoot
 

The most wanted varieties

The list of the 5 most wanted was compiled by researcher Lana de Bruijn. She explains why she wants to highlight these particular 5 varieties. "We would obviously prefer to recover all the lost varieties, but because of their names and place of origin, the most wanted ones capture our imagination the most. I mainly retrieved the information about these varieties from a list compiled by former CGN members, the Orange List. This list includes all varieties grown in the Netherlands between 1850 and 1950. It describes the characteristics of each variety, the region where they were grown and the year or period when they were last seen in the Netherlands. We hope that seeds of the varieties still missing from our collection are still around somewhere."

Importance of biocultural heritage

According to De Bruijn, retrieving and preserving old varieties is important for several reasons. "A heritage variety says something about our history, just like the paintings of Van Gogh and Rembrandt. For example, it provides information about where it was grown, such as what local people enjoyed eating and under what climatic and soil conditions a variety could grow. Take the oat variety ‘Evene’, for example, which we know was grown on very poor soil. And the wheat variety ‘Zeeuwse tarwe’, which did very well in inclement climates. Such traits can, in turn, be useful for breeding more resilient varieties of crops. Apart from their cultural-historical value, heritage varieties therefore also have social value."

Through a large-scale public action, the researchers are trying to find the missing varieties. De Bruijn: “Perhaps someone somewhere still has a few tubes of seeds in the attic that their grandmother once gave them. Or a hobby grower recognises the described features of a crop growing in his kitchen garden. And sometimes, a variety grows wild and is then discovered, as happened with the heritage rye variety, Veluws Kruiprogge." Van Treuren adds: “Or a variety may be found abroad. Perhaps because seeds have been taken when people emigrated, or because some varieties have been grown in several countries, such as the Passe-Partout lettuce variety."

Stories wanted too

Anyone who comes across one or more of the most wanted or other missing varieties can contact the CGN, says De Bruijn. "People can send seeds to us. We will then check whether the quality of the seed is good enough to germinate and grow the variety. Then we will check if it is indeed the variety we were looking for. In case of confirmed identity, we will propagate the seeds and make them available to the public. Seeds of heritage varieties can be ordered through our website or from seed traders." Besides seeds, the CGN is also looking for stories. Van Treuren: “Maybe someone still knows where the seeds came from, or perhaps a recipe using the variety is still present in a drawer somewhere."

Admiring heritage breeds with your own eyes

This year, a dozen heritage varieties are grown in the historic 'Ommuurde Tuin' kitchen garden in Renkum. De Bruijn: “This will literally give people a glimpse into our biocultural heritage and make our collection of heritage varieties a bit more tangible. For example, visitors can see the rather unknown ‘Haverwortel’ growing and flax from which linen is made. It would be nice if through this garden we’re able to reach people who still have seeds of missing varieties, so that we can expand the heritage variety collection."

Centre for Genetic Resources, the Netherlands

The CGN has a collection of nearly 24,000 seed samples of more than 30 different agricultural and horticultural crops. These are kept in vacuum-packed bags in freezers at -20⁰C, with the aim of preserving them for ever. These seed samples are made available to professionals in breeding, research and education. Seed samples of heritage varieties are also accessible to the general public as a special collection. Apart from plants, the CGN also manages a gene bank for animals, trees and aquaculture.

Gezocht: zaden van Dikke Leidsche Winter en andere ‘verdwenen’ erfgoedrassen

Een eeuw geleden was de variatie aan rassen in de Nederlandse land- en tuinbouw een stuk groter dan vandaag de dag. Het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) van Wageningen University & Research probeert zaden van ‘verdwenen’ erfgoedrassen weer boven water te krijgen en te behouden. Met een oproep hoopt het CGN de laatste tientallen ontbrekende rassen op de lijst – waarvan 5 most wanted – te kunnen toevoegen aan de collectie. “Misschien heeft iemand nog ergens wat zaden van oude groenterassen op zolder liggen.”

Erfgoedrassen zijn rassen van gewassen die tot ongeveer de jaren 50 van de vorige eeuw zijn ontwikkeld en werden gebruikt, vertelt Robbert van Treuren, onderzoeker op het gebied van genetische bronnen van gewassen. “Door schaalvergroting in de landbouw zijn deze rassen vanwege bijvoorbeeld te lage opbrengst of beperkte voedingswaarde afgedankt en daarmee in de vergetelheid geraakt. Maar deze rassen maken wel deel uit van ons biocultureel erfgoed en kunnen over eigenschappen beschikken die bruikbaar zijn in de huidige veredeling. Onze lijst bestaat uit in totaal 350 erfgoedrassen. Op de website van erfgoedrassen delen we de verhalen hiervan. Van de meeste erfgoedrassen zijn bij het CGN (zie kader) de zaadmonsters aanwezig. Deze zijn ook verkrijgbaar. Maar van ongeveer 50 rassen ontbreekt het materiaal. Waaronder de 5 most wanted.”

De 5 most wanted erfgoedrassen

1. Lange Holkruin: Deze pastinaaksoort heeft een grote, vlezige witte wortel met een ingezonken kruin. Ook bekend onder de naam 'Utrechtsche Platkop'.
2. Selectie Wassenaar: Geelvlezige koolraap met paarse of bronskleurige kop en een dunne hals. Heeft een ronde tot ovale vorm.
3. Kennemerland: Deze netmeloen is geteeld onder platglas en ontstaan uit een kruising met Karbonkel.
4. Dikke Leidsche Winter: De meest winterharde prei uit de vorige eeuw, gekenmerkt door blauwgroen en breed blad met een late rijping.
5. Delftsche Groene Kortpoot: Deze bloemkool is klein van stuk en vroeg oogstbaar. De kleur van de kool zou zwavelgeel zijn, groeiend op een korte stronk (of poot).

De meest gewilde rassen

De lijst van de 5 most wanted is opgesteld door onderzoeker Lana de Bruijn. Ze vertelt waarom ze juist deze 5 rassen wil uitlichten. “We willen natuurlijk het liefst alle verdwenen rassen terugvinden, maar de most wanted spreken vanwege hun namen en plek van oorsprong in onze ogen het meest tot de verbeelding. De informatie over deze rassen heb ik voornamelijk gehaald van een lijst die is opgesteld door oud-CGN’ers, de Oranje Lijst. Hierop staan alle rassen die tussen 1850 en 1950 in Nederland zijn geteeld. Per ras is aangegeven wat de kenmerken zijn, in welke regio ze geteeld werden en in welk jaar of welke periode ze voor het laatst zijn gezien in Nederland. We hopen dat van de rassen die nog ontbreken in onze collectie ergens de zaden nog te vinden zijn.”

Belang van biocultureel erfgoed

Volgens De Bruijn is het terugvinden en bewaren van oude rassen om verschillende redenen van belang. “Een erfgoedras vertelt iets over onze geschiedenis, net zoals de schilderijen van Van Gogh en Rembrandt. Het zegt bijvoorbeeld iets over de plek waar het geteeld werd, zoals wat de mensen in een dorp of regio lekker vonden en onder welke klimatologische en bodemomstandigheden een ras kon groeien. Van de troshaver Evene weten we dat die op hele arme grond geteeld werd, terwijl de Zeeuwse Tarwe weer heel goed tegen een guur klimaat bestand was. Dit soort eigenschappen kunnen ook weer nuttig zijn voor de veredeling van weerbaardere rassen van gewassen. Behalve cultuurhistorische waarde hebben erfgoedrassen dus ook maatschappelijke waarde.”

Via een grootschalige oproep proberen de onderzoekers de ontbrekende rassen boven tafel te krijgen. De Bruijn: “Misschien heeft iemand nog ergens een paar buisjes zaad op zolder liggen die oma ooit heeft gegeven. Of herkent een hobbyteler de omschreven eigenschappen van een gewas dat in z’n moestuin groeit. Het komt ook voor dat een ras wild in de natuur groeit en zo wordt ontdekt, zoals gebeurde bij het Veluws Kruiprogge.” Van Treuren vult aan: “Het kan ook zijn dat een ras in het buitenland nog te vinden is. Bijvoorbeeld doordat zaden zijn meegenomen bij emigratie, maar ook omdat sommige rassen in meerdere landen zijn geteeld, zoals het sla-ras Passe-Partout.”

Ook verhalen worden gezocht

Wie één of meer van de most wanted of andere ontbrekende rassen tegenkomt, kan contact opnemen met het CGN, zegt De Bruijn. “Mensen kunnen zaden naar ons sturen. Vervolgens kijken we of de kwaliteit van het zaad voldoende is om te ontkiemen en het gewas te laten groeien. Zo weten we of het inderdaad gaat om het gezochte ras. Als dat zo is, gaan we de zaden vermeerderen en beschikbaar maken voor het publiek. Via onze website of handelaren kunnen de zaadjes dan worden besteld.” Naast zaad zoekt het CGN ook naar verhalen. Van Treuren: “Misschien weet iemand nog waar de zaadjes vandaan komen of ligt ergens in een la een recept van een gerecht met het ras.”

Erfgoedrassen bewonderen met eigen ogen

In de historische moestuin ‘de Ommuurde Tuin’ in Renkum worden dit jaar een tiental erfgoedrassen gekweekt. De Bruijn: “Hiermee geven we mensen letterlijk een kijkje in ons bio-cultureel erfgoed. Het maakt de erfgoedrassenlijst wat tastbaarder. Bezoekers kunnen bijvoorbeeld de voor ons nu onbekende haverwortel zien groeien en vlas zien staan waar linnen van wordt gemaakt. Het zou mooi zijn als we met deze tuin mensen bereiken die nog zaden van ontbrekende rassen hebben, zodat we de erfgoedrassencollectie kunnen uitbreiden.”

Centrum voor Genetische Bronnen Nederland

Het CGN beschikt over een collectie van bijna 24.000 zaadmonsters van meer dan 30 verschillende land- en tuinbouwgewassen. Deze worden in gevacumeerde zakjes bewaard in vriezers bij -20⁰C, met als doel ze tot de eeuwigheid te conserveren. Deze zaadmonsters worden beschikbaar gesteld aan professionele gebruikers op het gebied van veredeling, onderzoek en educatie. Zaadmonsters van erfgoedrassen zijn als speciale collectie ook toegankelijk voor het brede publiek. Behalve voor planten beheert het CGN ook een genenbank voor dieren, bomen en aquacultuur.

Website: http://www.wur.nl

Published: June 25, 2024